JELTE ALTHUIS

Jelte Althuis (1967) is gepassioneerd musicus. Vijfentwintig jaar geleden omarmde hij de basklarinet en sindsdien is hij een warm pleitbezorger van dit instrument. Sinds 1994 is Jelte lid van het Calefax Rietkwintet, waar hij naast basklarinet ook bassethoorn speelt. Sinds 2010 komt hij spelenderwijs op voor de zeldzame contrabasklarinet. Naast uitvoerend musicus is Jelte ook arrangeur en coach voor gevorderde musici. Altijd is zijn streven om het verhaal van de muziek zo goed mogelijk te vertellen.

Lees verder

Calefax Rietkwartet

Sinds 1994 ben ik lid van Calefax Rietkwintet. In tegenstelling tot het traditionele blaaskwintet, heeft Calefax alleen instrumenten die met een riet worden aangeblazen. De basisbezetting bestaat uit hobo, klarinet, saxofoon, basklarinet en fagot. Daarnaast maken we volop gebruik van gastinstrumenten. Doordat we alle vijf op dezelfde manier onze klank produceren, wordt deze vaak als zeer homogeen omschreven. Tegelijkertijd zijn de instrumenten zo verschillend dat ze in het ensemble allemaal goed te onderscheiden zijn.

Sinds de oprichting in 1985 heeft Calefax naam gemaakt met arrangeren. Honderden arrangementen hebben we inmiddels zelf gemaakt en uitgegeven onder de naam Calefax Edition. Daarnaast zijn er veel composities speciaal voor Calefax geschreven.

Het succes van Calefax brengt ons, met zo’n tachtig concerten per jaar, over de hele wereld. Er zijn inmiddels zo’n vijftien cd’s. En overal in de wereld ontstaan rietkwintetten die werken gebruiken uit onze Calefax Edition.

Basklarinet

Een basklarinet kan schreeuwen, ronken, mierzoet en fluisterzacht zijn. Het is een geweldig instrument dat een veel prominenter plaats in de kamermuziek verdient. De belangstelling neemt gelukkig wel toe. In mijn tijd op het conservatorium was de basklarinet een instrument waar iedereen omheen liep. Dat kon ook, want hij lag achterin een kast, was slecht onderhouden en hing met elastiekjes aan elkaar. Alleen door hard op de kleppen te drukken kwam er geluid uit. Wie er op moest spelen voelde zich onhandig. Ik ook, maar ik hield van het laag. De trillingen vond ik heerlijk. Het instrument fascineerde me. Ik ging ermee door en kwam verder dan anderen.

Harry Sparnaay heeft me op het conservatorium in Amsterdam geleerd om de basklarinet zo te hanteren dat het van een moeilijk te bespelen apparaat een muziekinstrument is geworden waarmee ik mijn verhaal kan vertellen. Helaas ontdekken veel te weinig musici de volledige rijkdom van de basklarinet omdat het meestal hun bij-instrument.

Bij het spelen streef ik ernaar dat elke toon van begin tot eind precies zo klinkt als ik het wil, op het moment dat ik het wil. Zonder storende elementen. Van een speler in een ensemble vraagt dat nog meer dan van een solist omdat je in een ensemble snel moet kunnen reageren op wat de anderen doen, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit van je eigen spel.

Bassethoorn

Na een aantal jaren spelen in Calefax merkte ik dat de basklarinet, vooral bij middenstemmen, een te breed geluid heeft. De ensembleklank werd dan te vet. Ook was mijn basklarinet te groot om geraffineerde middenstemmen te produceren. De bassethoorn kan dat bij uitstek wel. Zijn kleine diameter in relatie tot zijn relatief grote lengte geven dit instrument zijn typerende slanke, wat melancholische geluid. Mijn instrument is gebouwd door dezelfde firma als mijn basklarinet: Buffet Crampon in Parijs.
Na Mozart, die heel veel voor de bassethoorn heeft geschreven, is het instrument enigszins in de vergetelheid geraakt. Onterecht.

Contrabasklarinet

In 2010 kwam er een houten contrabasklarinet op mijn pad. Een zeldzaam instrument en voor veel musici een instrument om bang van te worden, een basklarinet in het kwadraat. Heel kwetsbaar en er is nauwelijks muziek voor. Maar ik was toe aan een nieuwe uitdaging. Dit instrument is kritisch op elk gebied. Omdat een passend mondstuk niet voorhanden is, reis ik naar Parijs om bij Vandoren samen met mondstukbouwer Jean-Paul Gauvin te schuren, te meten en te luisteren. Zodat ik de contrabasklarinet in al zijn facetten kan laten klinken.

Wil de contrabasklarinet meer te beluisteren zijn, dan moeten er meer stukken voor komen. Er is weinig muziek omdat er weinig spelers zijn en andersom. Die vicieuze cirkel wil ik graag helpen doorbreken. Samenwerking met componisten die willen schrijven voor de contrabasklarinet vind ik zeer interessant. Ze kunnen me uitdagen meer uit het instrument te halen en ik kan ze laten horen hoe dit instrument het beste tot zijn recht komt.
In 2017 speelde ik de première van ‘Connections’, een compositie voor contrabasklarinet en midi-aangestuurd kerkorgel. De componist Wouter Snoei schreef dit in opdracht van het Orgelpark te Amsterdam.

Beluister fragmenten

Coachen

In de tijd dat ik op het conservatorium studeerde, werd sterk de nadruk gelegd op perfectie. Ik leerde om te spelen in een groot orkest. Podiumpresentatie en zoeken naar nieuwe concertvormen waren ondergeschoven kindjes: “van kamermuziek kun je niet leven”. Tegenwoordig is na een studie Uitvoerend musicus een baan in een orkest niet meer de enige relevante optie, je moet jezelf in de markt zetten.

In mijn werk met musici kijk ik hoe iemand het verhaal van de muziek zo goed mogelijk kan vertellen zonder zichzelf geremd te voelen door materiaal, lijf of geest. Hoe ga je om met mentale druk op het podium, welke indruk maakt je houding, met welke grepen kun je sneller spelen, hoe benader je een noot waar je niet bij komt.

Mijn ingang is altijd: technische perfectie is hopelijk het eindstation, maar staar je niet blind op wat je niet kunt. Heel hard oefenen leidt soms tot verkramping, blessures en verlies van overzicht. Mijn eerste muziekleraar zei: ‘men is alleen geïnteresseerd in vlekkeloos spel.’ Killing. Er zijn ook andere oplossingen. Als ik kan horen en zien dat iemand bang voor is voor een bepaald loopje, dan is het interessant om samen naar een oplossing te zoeken.

Bij ensembles let ik met name op timing en samenspel. Je eigen partij kunnen spelen is prachtig, maar wat is je rol in het ensemble. Hoe is de communicatie met de andere leden en met het publiek. De kunst is om je eigen verhaal te vertellen en tegelijkertijd af te stemmen op je omgeving.

Arrangeren

Voor Calefax heb ik in de loop der jaren zo’n honderd arrangementen gemaakt in de meest uiteenlopende muziekstijlen; van barok en klassiek tot jazz en populaire muziek. Deze bewerkingen zijn geregeld te horen op radio en tv en talloze cd’s.

Als ik muziek bewerk haal ik eerst het origineel helemaal uit elkaar. Ik zoek naar het ’waarom’ van de componist, de grondgedachte. Heb ik die eenmaal gevonden, dan kan het opbouwen beginnen voor de nieuwe bezetting. Ik noem het wel ‘hertalen’ van muziek. De hertaler belicht zijn versie op een subjectieve manier, maar wel steeds met groot respect voor het originele werk. Als bewerker van muziek zet ik ‘een spotje’ op wat ik belangrijk vind en maak daarbij tal van keuzes, bijvoorbeeld welke rol de instrumenten gaan innemen. De te maken keuzes zijn bij elke bewerking weer anders. Het consequent doorvoeren van de keuzes is de grootste uitdaging. Het bewerken levert me verrassende kijkjes op in de keukens van componisten.

Biografie

Jelte Althuis

1967 Geboren in Wezep, moeder Piets Althuis is beeldhouwer, vader Albert Althuis is theoloog.
1979 – 1985 Carolus Clusius College in Zwolle en vooropleiding Utrechts Conservatorium.
1985 – 1990 Utrechts Conservatorium, klarinet bij Herman Braune.
1990 – 1996 Conservatorium van Amsterdam:
- - Klarinet bij George Pieterson, examen Uitvoerend Musicus in 1993.
  - Basklarinet bij Harry Sparnaay, examen Uitvoerend Musicus afgesloten met onderscheiding in 1996.
  - Studie Kamermuziek bij George Pieterson 1993-1995.
Vanaf 1991 Remplaçant bij de grote orkesten in Nederland.
Vanaf 1994 Lid en arrangeur in Calefax Rietkwintet. Speelt veelal basklarinet en bassethoorn. Calefax heeft in de loop der jaren diverse grote Nederlandse en internationale muziekprijzen ontvangen.

Jelte woont in Zaandam met vrouw en drie kinderen. Hij houdt van klussen aan zijn oude huis en aan zijn oude opduwer Bas.